Vùng Tây Bắc nói chung và Lào Cai nói riêng nổi tiếng cả nước với nhiều đặc sản như thịt trâu gác bếp, thắng cố ngựa Bắc Hà, lợn cắp nách, tương ớt Mường Khương, rượu táo mèo,… Tuy nhiên, trong những ngày tết, sẽ là thiếu sót nếu không nhắc đến món lạp sườn hun khói với hương vị đặc biệt và mức độ phổ biến trong mâm cỗ mỗi nhà của người vùng cao.

Cái đặc biệt của món ăn chính là dựa vào các loại gia vị đặc trưng của vùng núi cao như hạt mắc khén, gừng, hạt dổi và công sức mà người làm bỏ ra để canh lửa, hun khói cho món ăn đẹp về hình thức lại đủ ngon, vừa tầm.

Lạp sườn hun khói đã sấy xong

Nguyên liệu chính để làm nên món lạp sườn hun khói là thịt lợn và lòng non. Ngon, chuẩn vị vùng cao nhất là dùng thịt lợn đen nuôi ở bản để chế biến. Thịt lợn phải lựa chọn những phần ngon nhất của con lợn, thịt vai hoặc thịt mông có độ nạc và mỡ đều nhau. Nếu nhiều thịt nạc quá lạp sườn sẽ bị khô, nhiều mỡ quá thì gây ngán, không ngon.

Thịt được thái nhỏ, băm hạt lựu và ướp với các loại gia vị: mắc khén rang giã nhỏ, tỏi xay nhuyễn, nước gừng, muối, rượu trắng, mật ong chờ cho thấm đều. Chất lượng món ăn quyết định ở cách phối trộn, nêm gia vị vừa đủ. Nếu cho nhiều gia vị, lạp sườn sẽ bị hắc.

Sau đó, thịt được nhồi vào lòng non đã làm sạch. Thịt nhồi phải thật chật, cho miếng lạp sườn tròn đều, căng bóng. Lấy dây buộc chia lạp sườn thành những đoạn 20 -30cm.

Hoàn thành công đoạn trên, người làm mang lạp sườn đi hong phơi nắng gió ngoài trời trong khoảng 3-4 ngày rồi mới treo lên gác bếp.

Những ngày sau đó, trong bếp lúc nào cũng phải giữ đỏ lửa than, chất thêm vỏ bã mía cho lạp sườn được hun ám mùi khói thơm ngọt. Hong đến khi vỏ và thịt miếng lạp sườn khô săn lại và ngả sang màu đỏ đậm xen lẫn với những đường vân vàng óng của thịt mỡ là được. Nếu cứ treo trên gác bếp, lạp sườn có thể bảo quản được quanh năm.

Lạp sườn hun khói trên bếp

Linh hồn của món ăn này chính là hạt mắc khén rừng. Mắc khén rang có mùi thơm rất nồng nàn, kíc‌h thí‌ch vị giác và thơm mạnh hơn cả hạt tiêu. Nếu thiếu đi thứ gia vị này thì không thể tạo nên hương vị khác biệt của lạp sườn Tây Bắc so với các loại lạp sườn nơi khác.

Cách sử dụng món ăn này cũng vô cùng đơn giản. Chỉ cần rửa sạch lớp khói bám ở vỏ lạp sườn, chiên vàng giòn lên, thái lát mỏng chấm kèm tương ớt, muối ớt, ăn không hoặc kèm rau thơm tùy thích.

Lạp sườn chuẩn vị khi ăn sẽ thấy vị mặn đậm đà của muối, vị chua thanh thanh do lên men tự nhiên từ quá trình hong sấy, mùi thơm nồng nàn của rượu và hạt mắc khén. Tất cả hài hòa, tròn vị đặc trưng không cần thêm bớt.

Ngoài cách phổ biến nhất là chiên lên, lạp sườn còn có vô số cách chế biến khác: từ hấp, luộc, nướng, xào với rau cải ngồng, ngồng tỏi,… đều hấp dẫn.

Muốn ăn lạp sườn ngon cũng không phải dễ kiếm. Tôi phải chờ đợi cả năm để đến dịp gần tết mới có thể đặt một bác người địa phương làm giúp để dùng và làm quà mang về quê biếu người thân, họ hàng mỗi nhà một ít. Bởi lạp sườn hun khói chỉ làm được vào mùa lạnh. Thời tiết nóng bức lạp sườn làm ra sẽ hỏng ngay.